COVID-19-un nəticələri bütün ixtisaslar üzrə həkimlər üçün aktual məsələdir.
“Genotek” Sağlamlıq şirkətinin həkimi Marqarita Dyakonova Gazeta.ru-ya bildirib ki, ən əhəmiyyətli təsir sinir sisteminədir, məşhur uzunmüddətli şikayətlər daimi yorğunluq, sürətli yorulma, zəiflik və süstlükdür.
“Belə simptomlar kəskin koronavirus infeksiyasının ilk əlamətləri görünəndən 100 gün sonra da müşahidə olunur.
“COVİD-19-dan sonra xəstələrdə müşahidə olunan simptomlar qismən xroniki yorğunluq sindromunu xatırladır: şiddətli “əlil yorğunluq”, ağrılar, neyrokoqnitiv pozğunluqlar, yuxu pozğunluqları, vegetativ disfunksiyanı göstərən əlamətlər, fiziki və ya zehni stressin cüzi artımından sonra ümumi bədən parametrlərinin pisləşməsi”, – o izah edib.
COVID-19-un sinir sisteminə təsiri ilə bağlı dərc edilmiş tədqiqatlarda deyilir ki, qoxu və ya dad funksiyasının pozulması da xəstələrdə ən çox görülən nevroloji təzahürlərdir.
“Biz COVID-19-un uzunmüddətli nəticələrinin ayrı bir kateqoriyasını – psixi pozğunluqları ayıra bilərik. Xəstələr uzunmüddətli narahatlıq və depressiyanın “orta” simptomlarını yaşayırlar. Yüngül yuxu pozğunluqları (ilk növbədə yuxusuzluq) tez-tez müşahidə olunur.
Sinir sisteminin zədələnməsi ilə yanaşı, damar endotelinin zədələnməsi və endotel disfunksiyası da aparıcı mövqe tutur. O, həmçinin kiçik damarların zədələnməsi kimi özünü göstərə bilər ki, bu da dərinin zədələnməsinə gətirib çıxarır – dövran edən immun kompleksləri ilə kiçik damarların divarlarının zədələnməsi. COVID-19-da dermatoloji təzahürlərin təbiəti də müxtəlifdir. Bəzi xəstələrdə ürtiker, pityriasis rosea və ya toksikoderma şəklində səpgilər ola bilər. Digərlərində donma şəklində ayaq barmaqları zədələnir, digərlərində isə trofik pozğunluqlar var. Dəridəki dəyişikliklər həmişə xoşagəlməz hisslərlə müşayiət olunmur, yəni qaşınma və ya narahatlıq olmaya bilər.
Hətta sağaldıqdan sonra, artan sistemli iltihab və prokoaqulyant aktivlik uzun müddət davam edə bilər ki, bu da uzun müddət ərzində ürək-damar xəstəliklərinə səbəb ola bilər. Bu, tromboembolik ağırlaşmaların, o cümlədən ağciyər emboliyası və dərin venaların trombozunun artmasıdır”, – deyə həkim bildirib.
O qeyd edib ki, mədə-bağırsaq xəstəlikləri çox vaxt COVID-19-dan sonra xəstələrdə aşkar edilir:
“Ən çox görülən simptomlar ishal, ürəkbulanma, qusma və mədə ağrısıdır. Bu simptomların yayılması virusun reseptorlarının bağırsaq enterositlərində ifadə olunması ilə əlaqədardır ki, bu da onları SARSCoV-2-nin hücumuna qarşı həssas edir. Tədqiqatlar müxtəlif dərəcədə qaraciyər disfunksiyası olan COVID-19 xəstələrini üzə çıxardı. Qaraciyərin zədələnməsi ilk növbədə testlərdə alanin aminotransferaza, aspartat aminotransferaza və bilirubinin səviyyəsinin artması ilə özünü göstərir”.
“COVID19-un ən çox görülən və uzunmüddətli nəticəsi saç tökülməsidir. COVID-ə yoluxmuş xəstələrin 49%-ə qədəri saç tökülməsinə görə həkimə müraciət edir. Saçın ömrü təxminən 2 ildən 6 ilə qədərdir. COVID-19 aktiv böyümə (anagen) fazasının qısalmasına səbəb olur və telogen (saç tökülməsi) fazasının vaxtından əvvəl başlamasına səbəb olur. Bu telogen effluviumun çox ümumi səbəbidir. Bu, COVID-19-un ümumi simptomu olan psixo-emosional stress, qızdırmadan sonra baş verir. Yüksək bədən istiliyində sitokinlər keratinositlərin vaxtından əvvəl ölümünə səbəb olur. Bəzi insanlar üçün pandemiyanın mövcudluğu güclü emosional stress və infeksiya qorxusuna səbəb oldu, baxmayaraq ki, xəstəlikdən qaça bildilər. Nəticədə, təxribatçı faktordan təxminən 3-4 ay sonra xəstələr yuyularkən və darayan zaman saç yığınlarını hiss etməyə başlayırlar. Çox vaxt saç tökülməsi öz-özünə dayanır və saç altı aydan doqquz aya qədər öz-özünə bərpa olunur. Böyüdükcə böyümə xətti boyunca bərabər uzunluqda qısa tüklər görünəcək”, – Dyakonova vurğulayıb.
