Daxili qanaxma qanın orqanizmin təbii boşluqlarına (mədə, sidik kisəsi, uşaqlıq, ağciyərlər, oynaq boşluğu və s.) axması, yaxud axmış qanın yaratdığı süni boşluğa (retroperitoneal, əzələlərarası və s.) toplanması ilə xarakterizə olunan vəziyyətdir.
Travmalar və xroniki xəstəliklər nəticəsində inkişaf edə bilər. Daxili qanaxmanın simptomları onun lokalizasiyasından və itirilən qanın həcmindən asılıdır. Adətən, onlar başgicəllənmə, zəiflik, yuxululuq, huşun itirilməsi və s. kimi ümumi xarakter daşıyır. Xarakterik əlamətləri olmadığından daxili qanaxmanın diaqnostikası çox çətindir. Klinik halların çoxunda xəstənin həyatı üçün təhlükə törədir.
Daxili qanaxmanın bir neçə təsnifatı mövcuddur:
-İtirilmiş qanın həcminə əsasən: yüngül və ölümcül
-Zədələnməş damarın xarakterindən asılı olaraq: arterial, venoz, kapilyar və qarışıq (məs., arteriyadan, venadan və ya venadan və kapilyardan)
-Sızmış qanın toplandığı yerdən asılı olaraq: boşluq (plevral, periton və s. boşluqlar) və toxumadaxili (toxumaları qidalandıran damarlardan toxumanın içərisinə)
-Aşkar qanaxma əlamətlərinin olub-olmamasından asılı olaraq: aşkar və gizli formalar. Aşkar formada qan hətta bir müddət sonra və dəyişilmiş şəkildə olsa belə təbii dəliklərdən “çıxır”; məs., nəcisi qara rəngə boyayır. Gizli formada isə qan bədənin daxilində qalır.
-İnkişaf müddətindən asılı olaraq: birincili və ikincili. Birincili forma damar divarının travmatik zədələnməsindən dərhal sonra yaranır; ikincili forma isə travmadan bir müddət sonra inkişaf edir.
Səbəbləri
Daxili qanaxmanın səbəbi həm travma, həm də xroniki xəstəliklər ola bilər. Qarın boşluğuna massiv, həyati təhlükəli posttravmatik qanaxmaya qarnın küt travmaları nəticəsində dalaq və qaraciyərin, nadir hallarda mədəaltı vəzin, bağırsaqların və ya mezenteriumun (zərbə, hündürlükdən yıxılma, avtomobil qəzaları və s. zamanı) zədələnməsi səbəb ola bilər.
Plevral boşluğa qanaxma, adətən, qabırğaların çoxsaylı sınıqları zamanı qabırğaarası damarların və plevranın zədələnməsi nəticəsində inkişaf edir. Tək-tük hallarda onun səbəbi 1-2-ci qabırğaların sınıqları olur. Bundan əlavə oynaq boşluğuna qansızma həm oynaqdaxili sınıqlar, həm də zədələnmələrin nəticəsi ola bilər. Həyat üçün birbaşa təhlükə törətmir, lakin müalicə olunmadıqda ciddi ağırlaşmalara səbəb ola bilər.
Daxili qanaxmaların klinik halları içərisində mədə-bağırsaq traktının xroniki xəstəlikləri (bədxassəli şişlər, bağırsaq və mədə xoraları, eroziv qastrit, qaraciyər sirrozunda qida borusu venalarının varikoz genişlənməsi və s.) nəticəsində inkişaf etmiş hər hansı bir orqanın boşluğuna qanaxma əhəmiyyətli yer tutur.
Daxili qanaxmaların daha bir geniş yayılmış səbəbi ginekoloji xəstəliklərdir (yumurtalıqların partlanması, uşaqlıqdankənar hamiləlik və s.). Ginekoloji praktikada daxili qanaxmalara abortlardan sonra rast gəlinir. Bundan başqa, plasentanın anormal yerləşməsi və ya vaxtından əvvəl soyulması, plasentanın doğulması ləngidikdə doğuşdan sonra qanaxmalar, uşaqlıq yollarının və uşaqlığın cırılması mümkündür.
Simptomları
Daxili qanaxmanın ümumi, erkən əlamətləri ümumi zəiflik, yuxululuq, dəri və selikli qişaların solğunluğu, başgicəllənmə, soyuq tər, hərarət, gözlərin qaralmasıdır.
Az qan itkisi zamanı nəbzin nəzərə çarpmayan sürətlənməsi müşahidə edilir.
Orta ağırlıqlı qanitirmə zamanı isə nəbzin sürətlənməsi, dəri solğunluğu, ətrafların soyuması və tənəffüsün tezləşməsi qeyd olunur. Ağızda quruluq, huşun itirilməsi, başgicəllənmə, ürəkbulanma, adinamiya, nəzərə çarpan zəiflik, reaksiyaların ləngiməsi mümkündür.
Ağır hallarda isə tənəffüs ritmlərinin sürətlənməsi və pozulması, yapışqan soyuq tər, əsnəmək, patoloji yuxululuq, əllərin tremoru, gözlərin qaralması, laqeydlik, apatiya, ürəkbulanma və qusma, xaric olunan sidiyin azalması, üzücü yanğı, huşun alaqaranlıqlaşması, dəri və selikli qişaların kəskin solğunluğu, ətrafların, dodaqların və burun-dodaq üçbucağının sianotikliyi qeyd olunur. Ölümcül qanitirmə zamanı koma inkişaf edir.
Daxili qanaxma zamanı ilk yardım
Pasiyentin maksimal sürətlə ixtisaslaşdırılmış yardım şöbəsinə çatdırılması vacibdir. Xəstə sakitlik vəziyyəti ilə təmin edilməlidir. Hemotoraks və ya ağciyər qanaxmasına şübhə olduqda xəstəyə yarımoturaq vəziyyətə gətirilir. Başqa orqanların qanaxmaları zamanı düz səthdə uzadılır. Qanaxmanın ehtimal olunan mənbəyi nahiyəsinə soyuq (məs., buz kisəsi) qoymaq lazımdır. Xəstə nahiyəni istiyə məruz qoymaq, klizma etmək, işlədicilər və ya ürək fəaliyyətini stimulyasiya edən preparatlar vermək qəti qadağandır.
