Türkiyə ilə Azərbaycanı birləşdirəcək Zəngəzur dəhlizi üçün konkret addımlar atılır. Layihənin Türkiyə tərəfində təməli 2024-cü ildə qoyulacaq. Gömrük Azərbaycanın nəzarətində olacaq. Asiya və Avropanı birləşdirəcək layihənin son detalları ilə bağlı “Haber Global” araşdırma yazı dərc edib.
Türk dünyası və Çinə uzanan ticarət yolları üçün böyük əhəmiyyət kəsb edən layihənin təfərrüat və son inkişafı haqda məlumatlar verən yazını təqdim edirik:
Azərbaycanın Qarabağ qələbəsindən sonra Ermənistanla başlayan sülh prosesinin ən mühüm mövzularından biri olan Zəngəzurda konkret addımların atılmasının vaxtı çatıb. Türkiyə və Azərbaycanın birgə çalışdığı layihədə ilk təməl qoyulur.
Zəngəzur dəhlizi haradan keçir?
Adını Azərbaycanın Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə Ermənistan arasındakı dağ silsiləsinin bir hissəsi olan Zəngəzur dağından götürən rayonun digər tərəfində Azərbaycanın Qarabağ bölgəsi yerləşir. Dəhlizin Bakıya qədər uzanan hissəsinin şərqində Minçivan və Horadiz yerləşir. Qərbdə isə Naxçıvandan İğdıra qədər uzanan Ordubad və Vəlidağ şəhərləri var.
Türk dünyasına dəhliz ideyası ilk dəfə nə vaxt gündəmə gəlib?
Türkiyə ilə Azərbaycan arasında yol əlaqəsi yaradacaq dəhliz ideyası 1920-ci ildən başlayır. Bu məqsədlə dəhliz 1921-ci ildə Türkiyə ilə Sovet İttifaqı arasında imzalanan Dostluq və Qardaşlıq müqaviləsinin ən mühüm maddələrindən biri idi. Lakin Zəngəzur dəhlizi 2020-ci ildə Qarabağ müharibəsində Azərbaycanın qalib gəlməsindən sonra Azərbaycanla Ermənistan arasında imzalanan atəşkəs sazişinin 9-cu maddəsi ilə konkretləşdi.
Zəngəzur dəhlizi ilə ilk dəfə olaraq Ankara ilə Bakı arasında birbaşa quru əlaqəsi yaradılacaq.
Dəhlizdən hansı nəqliyyat xətləri istifadə ediləcək?
Ankaradan başlayan dəmir yolu xətti Qars vasitəsilə Naxçıvana birləşir. Zəngəzur dəhlizi Naxçıvanla Azərbaycan arasında 43 kilometr məsafəni əhatə edir. Dəhlizin açılması ilə çəkiləcək dəmir yolu Ankara ilə Bakını birbaşa birləşdirəcək. Dəhlizə həm magistral, həm də dəmir yolu daxildir. Azərbaycan rəhbərliyi Zəngəzura birləşdiriləcək Əhmədbəyli-Horadiz-Mincivan-Ağbənd avtomobil yolunun tikintisini həyata keçirir.
Türkiyə hansı xətləri inşa edir?
Türkiyə Naxçıvanın Vəlidağ hissəsinə qədər olan 158 kilometrlik xətti yeniləyir. Buradakı xətt Ermənistan sərhədinə qədər uzanır. Türkiyə şirkətləri həm magistral, həm də dəmir yolu tikintisini həyata keçirir. Dilucu, İğdır və Qarsa uzanan 224 kilometrlik xəttin tenderi də keçirilib.
Xətti kim idarə edəcək?
Naxçıvan və Azərbaycan xətti boyunca kommunikasiya şəbəkələri quracaqlar. Azərbaycan xətt üzrə gömrük prosedurları üzrə işlərini davam etdirir. Azərbaycanın gömrüklə bağlı verdiyi son açıqlamada keçid məntəqələrində gömrük binalarının tikildiyi və Azərbaycanın yaxın vaxtlarda gömrüklə bağlı bütün işləri yekunlaşdıracağı bildirilib.
Ermənistan Zəngəzura necə yanaşır?
Qarabağ qələbəsindən sonra Azərbaycan və Ermənistan arasında imzalanan atəşkəs sazişinin maddələri arasında Zəngəzur dəhlizinin açılması da var. Ankara və Bakı hər fürsətdə bildirirlər ki, daimi sülhün təmin edilməsi və dəhlizin açılması erməni xalqının da xeyrinə olacaq.
Türkiyə 2024-cü ildə İğdıra qədər uzanan xəttin marşrutu üzərində işə başlayacaq.
İran dəhlizə necə yanaşır?
Ermənistanla proses davam edərkən, dəhlizin İrandan keçəcəyi də gündəmə gətirilib. İran administrasiyasının müxtəlif səviyyələrindən “regionda baş verən istənilən geosiyasi dəyişikliyin təhlükəsizliyi təhdid etdiyi” ilə bağlı bəyanatlar verilir. Ankara dəhliz üçün İrana alternativlər təklif etdiyini bildirib.
Boru kəməri ilə regionun hansı ölkələri üstünlüklər əldə edəcək?
Zəngəzur dəhlizi reallaşdıqda, Türkiyə ilə Azərbaycan arasında quru və dəmir yolu nəqliyyatı ilə yanaşı, Azərbaycan üzərindən də Türkiyə ilə Rusiya arasında fasiləsiz xətt açılacaq. Dəhliz Gürcüstan üçün də böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Naxçıvan Zəngəzurla birlikdə Türkiyəni türk dünyasına birləşdirəcək.
Zəngəzur kəmər və yol üçün niyə sərfəlidir?
Zəngəzur Çinin “Bir Kəmər və Bir Yol” layihəsinin orta dəhlizində yerləşir. Xətt ümumilikdə 4256 kilometr dəmir yolunu əhatə edir. Çin mallarının mərkəzi dəhliz vasitəsilə Qərbə daşınması vaxt baxımından böyük üstünlüklər verir. Zəngəzur dəhlizi bu xətt üzrə tranzit baxımından mühüm mövqedədir.
Layihə nə vaxt həyata keçirilə bilər?
Nəqliyyat və İnfrastruktur naziri Abdulkadir Uraloğlu bildirib ki, dəhliz ən geci 2028-ci ildə aktivləşə bilər.
