Güclü küləklər sərnişin təyyarələrini səs sürətini aşaraq sürətləndirir.
Bu barədə “The Washington Post” yazır.
Bildirilir ki, laynerlər təyinat yerinə daha tez çata bilsələr də, belə şərait səyahətçilər üçün heç də həmişə faydalı olmur. Alimlərin fikrincə, istiləşmə baş verdikcə Yer atmosferinin yuxarı təbəqələrində hava axını sürətlənəcək və uçuş turbulentliyi artacaq.
Sərnişin təyyarələri Atlantik okeanını həmişəkindən daha sürətli keçdi
Fevralın 24-də Atlantik okeanı üzərində rekorda yaxın küləklər əsib. ABŞ Milli Meteoroloji Xidməti Vaşinqtonda yerdən təxminən 10 kilometr yüksəklikdə hava axınının saatda 426 kilometr sürətə çatdığını bildirib. Müşahidələrə 1950-ci illərdə başlanandan bəri daha sürətli küləklər yalnız bir dəfə – 2002-ci il dekabrın 6-da, sürəti saatda 429 kilometr olanda qeydə alınıb.
Qeyri-adi hava şəraiti bir neçə təyyarəyə gözləniləndən tez çatmağa imkan verib. Belə ki, Vaşinqtondan “Virgin Atlantic” reysi ilə uçan təyyarə Londona 45 dəqiqə, “United Airlines”a məxsus təyyarə isə 20 dəqiqə tez Nyu-Yorkdan Lissabona çatıb. Filadelfiyadan Qətərin paytaxtı Dohaya uçan “American Airlines” təyyarəsi vaxtından 27 dəqiqə əvvəl gəlib.
Saatda 1350 kilometr – American Airlines təyyarəsinin sürəti tarixdə ən yüksək sürətlərdən biri idi.
Vurğulanıb ki, təyyarələr səs sürətindən (saniyədə 343 metr və ya saatda 1234,8 kilometr) sürətlə hərəkət etsələr də, səs baryerini qıra bilməyiblər. Təyyarələr saatda 800-900 kilometrə çatan standart kruiz sürəti ilə uçular, lakin həddindən artıq hava axını onları daha sürətli aparıb.
Oxşar vəziyyət metro sərnişini eskalatorun pilləkənləri ilə qalxanda yaranır: o, normal sürətlə gedir, lakin hərəkət edən pilləkənlər sayəsində zirvəyə daha tez çatır.
Ultra sürətli uçuşlar – qlobal istiləşmə kontekstində yeni reallıq
Kommersiya uçuşları üçün rəsmi sürət rekordları yoxdur, lakin media bu cür halları mütəmadi olaraq işıqlandırır. Bu yaxınlarda dərc edilən “Simple Flying” məqaləsində deyilir ki, 2020-ci ilin fevral ayında Qrenlandiya yaxınlığında uçan “British Airways”in “Boeing 747” təyyarəsi əvvəllər görünməmiş uçuş sürətinə – saatda 1,32 min kilometrə çatıb.
2024-cü ilin yanvarında bu maksimumu bir az daha sürətlənərək Taypeydən Los-Ancelesə vaxtından bir saat əvvəl uçan “China Airlines”in təyyarəsi keçib. Alimlərin fikrincə, qlobal istiləşmə ilə əlaqədar belə ultra-sürətli uçuşlar daha çox olacaq.
Çikaqo Universiteti atmosferin yuxarı qatlarında reaktiv axınların sürətlənəcəyini təsbit ediblər. Müəlliflər izah ediblər ki, bu küləklər yer kürəsində qərbdən şərqə doğru hərəkət edir.
Küləklər qütblərdəki soyuq, sıx hava ilə tropiklərdəki isti, yüngül hava arasındakı ziddiyyət səbəbindən əmələ gəlir. Planetin istiləşməsi bu kontrastı artıracaq və axınlar sürəti artırmağa başlayacaq – hər dərəcə Selsi üçün iki faiz.
Küləklər həmişə hava yolu sənayesi üçün yaxşı deyil
Bir tərəfdən, bəzi hallarda bu, uçuş müddətini azaldacaq, lakin bu fenomenin də mənfi nəticələri var. Güclü küləklər uçuşun planlaşdırılmasını çətinləşdirir və fasilələrə səbəb olur, əks reaktiv axınlar isə təyyarələrin şərqdən qərbə hərəkətinə mane olur, yanacaq sərfiyyatını artırır.
Bundan əlavə, iqlim dəyişikliyi səbəbindən turbulentlik artır. Reading Universitetinin tədqiqatçıları hesablayıblar ki, 1979-cu ildən 2020-ci ilə qədər Şimali Atlantikada güclü sarsıntıların orta müddəti ildə 55 faiz artıb. Bu, planetin digər hissələri üçün də xarakterikdir.
Aktivlik 55% – Atlantik okeanı üzərində turbulentliyin orta illik müddəti 41 il ərzində artıb
“Aviaşirkətlər təkcə ABŞ-da sənayeyə hər il 150-500 milyon dollara başa gələn artan turbulentliyi necə idarə edə biləcəklərini düşünməli olacaqlar.
Turbulentliyin hər əlavə dəqiqəsi təyyarənin aşınmasını, həmçinin sərnişinlərin və stüardessaların xəsarət alma riskini artırır”, – bu barədə meteoroloq Mark Prosser bildirib.
