Ədəbiyyat sahəsində 2019-cu il Nobel mükafatına avstriyalı yazıçı Peter Handkenin layiq görülməsi onun öz vətənində də birmənalı qarşılanmayıb.
Elfride Yelinekdən (2004) sonra ikinci avstriyalı ədibin bu yüksək mükafata layiq görülməsi ölkə mətbuatında mühüm hadisə kimi dəyərləndirilib. Bununla belə, laureatla bağlı tənqidi fikirlər də yetərincədir. Belə ki, onun 1990-cı illərdə Balkan müharibəsi zamanı Serbiyanın lehinə fikirlər səsləndirməsi, Slobodan Miloşeviçin dəfnində iştirakı uzun illər keçməsinə baxmayaraq, hələ də mətbuatın nəzərindədir. Yazıçı ciddi tənqidlərə tuş gələn mövqeyini heç vaxt dəyişməyə cəhd göstərməyib.
Bəs onda Nobel Komitəsinin qərarı necə əsaslandırılıb? Rəsmi açıqlamada bildirilir ki, Peter Handke dil üslubunun dahiliyi əsasında əyalət həyatı və insanın güzəran təcrübəsini araşdıran müfəssəl yaradıcılıq irsinə malikdir. Ədəbi külliyyatı 11 min 400 səhifəlik nəsr əsərlərindən ibarət olan yazıçı hələ ötən əsrin 60-cı illərində oxucuların diqqətini özünə cəlb edə bilib.
1942-ci ildə Avstriyanın Karintiya (Kärnten) əyalətində doğulan P.Handke ədəbiyyat aləmində debütünü 1966-cı ildə “Sarıca arılar” romanı ilə edib. Romanlarla yanaşı, teatr üçün pyeslər də yazan P.Handke İkinci Dünya müharibəsindən sonra Avropa ədəbi məkanında özünə yer tuta bilib. Nobel Komitəsi 76 yaşlı yazıçını “ədəbiyyat səhnəsinə öz möhürünü vurduğuna görə” bu nüfuzlu mükafata layiq bilib.
Çoxları kimi, yazıçının özü üçün də Nobel mükafatı gözlənilməz olub. Mükafatla layiq görüldüyü barədə məlumat verilərkən, çox mütəəssir olan yazıçı yalnız “Bu həqiqətdirmi?” deyə bilib.
Hələ 2014-cü ildə ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatını tənqid edən yazıçı dekabrın 10-da Stokholmda keçiriləcək təqdimat mərasimində iştirakını da təsdiqləyib.
Yarım əsrdən artıq məhsuldar ədəbi yaradıcılığı ərzində müxtəlif ədəbi janrlara (esse, roman, pyes, ssenari və s.) müraciət edən P.Handke öz dili və ədəbi ifadə tərzi ilə seçilir.
Elgün Niftəli
AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri
Vyana
