Qısa bir müddət ərzində Fransanın “Le Monde” nəşri müharibədən sonra Qarabağ haqqında iki məqalə ilə çıxış edib. Qəzetin əməkdaşı Pol Tavinyon 30 dekabr nömrəsində Şuşadan yazıb. O, Şuşaya Azərbaycan hərbiçilərinin müşayəti ilə gedib.
Yazını təqdim edirik:
“Bu axmaqlar nə edir” – sükan arxasında oturan Azərbaycan əsgəri söyür. Qarşısında rus sülhməramlılarının bir zirehli maşını bazadan çıxıb dönməyə çalışır. Komandir Ərşad (Şuşa administrasiyasının rəhbəri) və polkovnik Məmmədov (bölgənin hərbi başçısı) gənc rus əsgərinin bacarıqsızlığı üzündən on dəqiqədir ki, dayanmağa məcbur qalıblar.
Onlarla mülki erməni maşını onların lab burnunun dibindən sakit keçib gedir. Bəzən endirilən pəncərələrdən (-10 ° şaxtaya baxmayaraq), görünür, erməni dilində xoşagəlməz sözlər söyləyirlər. Azərbaycan hərbçiləri onlara əhəmiyyət vermir. Komandir Ərşad maskalı bir rus əsgəri ilə danışmaq üçün çıxır. Nəticə əldə edə bilmədikdən sonra yorğun şəkildə maşına qayıdır.
Polkovnik Məmmədov: “Ruslar bizim üçün həyatı çətinləşdirirlər” deyir. Şuşanı təmin etmək üçün onlardan asılıyıq. Ancaq bu müvəqqətidir. Yeni yol çəkilir. Şuşa dəniz səviyyəsindən 1500 metr yüksəklikdə olan təbii bir qaladır. Bu simvolik yer Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ əməliyyatda minimum hədəfi idi.
Buna görə də, hələlik Şuşanı təmin etmək üçün Azərbaycan nəqliyyatı Rusiya bayrağı altındakı avtomobilin müşayiəti ilə erməni kəndlərindən keçən 42 kilometrlik bir yol getməli olur. Üstəlik, bir cədvəldə razılığa gəlməyi lazım hesab etməyəndə, ruslar bir neçə gün ümumiyyətlə görünmürlər.
“Axşam saatlarında qarşıdurma riski artır, çünki ermənilər içirlər və aqressiv olurlar”- deyə polkovnik əlavə edir. – Ermənilərlə insidentlər ara vermir. Bir həftə əvvəl nəzarət məntəqələrimizdən birinə əl bombası ilə girməyə cəhd edən bir ermənini güllələdik”.
Onun sözlərinə görə, “müharibə bitməyib, erməni hərbçiləri getməyiblər, zirehli maşınları gizlədirlər və komuflyajlı silahlar düzəldirlər”. O, atəşkəs razılaşmasının 4-cü bəndinə istinad edir: “Rusiya Federasiyasının sülhməramlı kontingenti Ermənistan silahlı qüvvələrinin çıxarılması ilə paralel olaraq yerləşdirilir”. Ancaq ruslar heç bir şey olmamış kimi davranırlar.
“Ermənilər gedənə qədər qışın ortasında dağlarda çadırlarda yataraq sağlamlıqlarına xələl gələn gənc əsgərlərimizi tərxis etməyəcəyik”- deyə polkovnik davam edir. Döyüşmək istədiyini gizlətmir: “Daha irəli getməyə hazırıq. İndi tanklarımız da var, yalnız piyadalar deyil. “
Necə olmasından asılı olmayaraq, qış Şuşada yerləşən minlərlə Azərbaycan əsgəri üçün sərt olacağını vəd edir. Noyabrın ilk həftəsində şəhəri ələ keçirən xüsusi təyinatlı qüvvələrin komandiri İdris Məhərrəmov, “Mən beş aydır ailəmi görmürəm, yanımdakılar da”.
“Şuşa alınandan sonra, ermənilər iki dəfə əks hücuma keçməyə çalışdılar. Dağıntıları, dəyən zərəri özünüz görə bilərsiniz ”- komandir Ərşad deyir.
Gövhər Ağa məscidi bombalardan zərər görməyib, lakin görünüşü komandir Ərşadı qıcıqlandırır:
“Ermənilər məscidin bizimlə bağlılığı olmasın deyə iranlıları bərpa üçün dəvət ediblər. Bundan əlavə sistemli şəkildə Şuşadaki bütün Azərbaycan binalarını söküblər. “O divarları çökməyə başlamış başqa bir böyük məscidi göstərir, saray, köhnə evlər – 30 ildir buralardan Azərbaycan irsi tərk edilmişdi.
XIX əsrdə Şuşa yalnız Tiflisin rəqabət edə biləcəyi Qafqazın mədəniyyət paytaxtı idi. Şuşa Azərbaycan mədəniyyətinin, ilk növbədə musiqi və poeziyanın beşiyidir. Şəhərin kökləri barədə mübahisə edirlər, lakin burada bir neçə əsrdir ki, qarışıq bir Azərbaycan-erməni əhalisi yaşayıb. Dinc yanaşı yaşamaq, 1905-ci ildə sona çatdı və bu günədək davam edir”.
