Zaur Ustac imzası hələ 1988- ci ildən hamıya məlumdur. Həmin dövrdə çıxan “Lenin yolu” qəzetində ilk dəfə ” Əməyə məhəbbət” yazısı ilə gəlmişdi. Sonralar yazdığı yüzlərlə məqalə, şeir, povest, kitabları barədə müxtəlif mətbu orqanlarında –“Ədalət”,”Təzadlar”,”Yurd”,”Haqqın səsi”,”Həftə içi”,”Kredo”,”Bütöv Azərbaycan”,”525″qəzet,”Yazarlar”,”Xəzan ” və digər jurnal və dərgilərdə dərc olunmuş şeirlərinin, publisistik yazılarının oxucusu olmuşuq…
Eyni zamanda ” Yazarlar” jurnalının təsisçisi və baş redaktoru kimi son illər jurnalın müntəzəm çapına nail olmaqla geniş oxucu kütləsinin sevgisini qazanmışdır.
Zaur Ustac jurnalı ” Tərəfsiz ədəbiyyat tarixdir” layihəsi çərçivəsində ödənişsiz əsaslarla nəşr etdirir.
2007- ci ildən 2021 ci ilədək fasilələrlə buraxılan jurnal 2021-ci ildən dövri olaraq çıxır.
Zaur Ustacın ədəbi-bədii,elmi yaradıcılığına nəzər salsaq görərik ki,onun yazıları hər hansı bir sahəyə müraciət edirsə, o sahənin bilicisi kimi təqdim olunur. O, jurnalın təsis etdiyi müxtəlif diplomlar, Fəxri fərmanlar yeni yazılmış kitablarįn müəlliflərinə, uğurları ilə fərqlənən ziyalılara, şəhid analarına təqdim etməklə, onların əməyinə dəyər verərək qiymətləndirməyi də zəruri hesab edir. Eyni zamanda vaxtaşırı mükafatçıların siyahısını da jurnalda dərc olunmasını vacib bilir.
Bu yazıda Ustac yaradıcılığının son məhsulları olan hekayələri haqqında söhbət açmağı lazım bildik..
Yeri gəlmişkən, onun həyat səhifəsinə nəzər salsaq görərik ki, istefada olan zabit, pedaqoji sahədən, məktəbəqədər və ibtidai təhsildən, maraqlı psixoloji məsələlərdən elə araşdırma və təhlillər aparır ki, elə bil bu sahələr üzrə mütəxəssisdir. Əlbəttə, bu məsələlər lapdan həll olunmaz. Onun üçün həmin sahələri mükəmməl dərk etmək,öyrənmək, zəhmət çəkib hər bir əziyyətin öhdəsindən gəlmək bacarığını üzə çıxarmağın özü də bir ustalıqdlr..
Bütün bu keyfiyyərlər onun yaradıcılıq potensialının, zəngin intellektual səviyyəsinin yüksək olmasının təzahürüdür. O, təmiz, saf qəlbli, doğru və dürüstlülüyü ilə fərqlənən fədakar tərcüməçi, yazıçı- publisist, naşir və şair, dövrünün yüksək mənəvi keyfiyyətlərinə malik olan ziyalı bir şəxsiyyətdir..
Onun “BB” kitabında toplanmış hekayələrə nəzər salsaq görərik ki, ümumiyyətlə, həyatdan götürülmüş faktlara əsasən qələmə alınıb.
Belə ki,dövrünə görə Bəy Balanın savadsızlığı,əqli səviyyəsini, gördüyü işləri böyük həvəslə danışması olduğu kimi verilmişdi ..
Bəy Balanın heç bir sahədə qərar tuta bilməməsi, atasının isə onu gah” raykom katibi”, gah da ” məktəb direktoru”qoymaq fikirləri, cəhdləri ilə razılaşmaması bir tərəfdən onun üzdə lovğalansa da” vəzifələrin ” onluq olmadığını bilərəkdən bunlardan imtina edir. Atasının timsalında istənilən vəzifəni pulla almağın mümkünlüyü verilsə də,Bəy Bala ali təhsil diplomu alsa belə bacarıqsızlığını bildiyindən heç bir yerdə işin öhdəsindən gələ də bilməzdi. Onun fikri-zikri alver etmək və çox pul qazanmağın yollarını öyrənmək idi. Buna görə də müxtəlif vasitələrə əl atır….
Yazıçı Zaur Ustac bunları tam çılpaqlıgı ilə qələmə almaqla Bəy Balanın təhsilə necə münasibət bəslədiyindən yazır. Bəy Bala təhsilin dəyərini qiymətləndirə bilmir, çünki,atası onu altımış minə ADU-,nun tarix fakultəsinə qəbul etdirmiş,” bir torba alçaya” qiymətlərini yazdıraraq ali məktəbi bitirtdirmişdi.
Lakin ali təhsillin olmasına baxmayaraq o,həyatda özünə məxsus yer axtarmağa çalışır, amma istisasına uyğun işləməyə marağı yoxdur.
Yazıçı bu məqamı verməklə valideynlərin uşaqlarının marağına uygun ixtisas seçiminə sərbəstlik verilməməsinə işarə edir…
Bəy Balanın alverə,biznesə marağını və bu sahədə uğura nail ola bilməsi üçün hər yerə baş vurmasını, nəhayət,özünə ” layiqli” yerini ” tapmasını”da yazaraq bu sahənin cəmiyyət üçün o qədər də faydalı olmadığını, yazının adını ” Böyük Bədbəxt” qoyulmasını istəyən Bəy Balanın sözlərilə ustalıqla oxucuya çatdırır.
Eyni zamanda belələri haqda”tərifli” yazılar yazan “200 manatı ” qəbul edənləri də bir növ tanıdır.
Zaur Ustacın ədəbi yaradıcılığı maraqlıdır,bezdirici deyil,belə ki, onun mövzu seçimi də fərqlidir.Unudulmuş nəzərdə olmayan məsələləri gündəmə gətirərək sosial məsələləri ictimai maraqla,mənəvi maraqları müəyyən etməyi çox ustalıqla qələmə alan istedadlı yazar kimi geniş ictimaiyyət tərəfindən qəbul olunan-Ustacdır:
” Susuz quyuya su tökməklə sulanmaz”,
Gic doğulan, gic böyüyər, gic ölər…
Ər oğuldan, ər törəyər,mərd olar,
Soysuz doğsa ,bic yetirər,bic bələr….
Ustac,iki doqquz, edər on səkkiz,
Arif bu sinindən səhv etməz hərgiz
Qanmazsa,qovalar, eylər dörd doqquz,
Qırxda qurşaq tutar,boşa güc eylər….
Və ya. :
İstədim dem ki,olasan agah,
Mat qaldım bu işə özüm də Billah,
Ustacın işləri Vallahi dəsgah,
Qan-tər içrə buza batır nədəndi?!-deyir.
Zaur Ustac pula, var -dövlətə həris olanları, şöhrət üçün qaçıb dostluq edənləri tərbiyə etmək üçün belələrinin iç üzünü təhlil edir və oxucularına öz daxili aləmini təqdim edir:
Səndən istəmirəm nə şöhrət ,nə şan,
Səndən istəmirəm beş günlük ad- san.
Var dövlət, saraylar deyil şakərim,
Öz əlim, ayağım olsun nökərim…
Niyyətim bəllidir ,istəyim dəqiq,
Ustac heç istəməz nə altun, əqiq…..
Mustafa oğlunun istəyi təkdir,
Zaurun arzusu dəqiqdir, yekdir…
Elmin qapıların üzümüzə aç,
O güllü bağçandan bir az ətir saç.
Ruhumuz məst olsun, olsa da anlıq,
Dili tərk etməsin bir an şükranlıq…
Zaur Ustacın “Qırmızı yarpaqlı ağac” hekayəsi də maraqlı, oxunaqlı ideya xəttilə əsas fikri əlil hərbiçiyə yönəldir.
Şaxtalı qışın görüşünə hazırlaşan ağacla sükutla qarşılaşıb kədərlə ayrılmaq!…
“Generalın ölümü” povesti ilə eyniləşdirmək, zabit peşəsi haqda ” ömür boyu çalışıb nə vaxtsa güllənin görüşünə ” eynən amansız qarlı qışın görüşünə hazırlaşan bu ağac kimi…..
O, qeyd edib ki,uşaq ana bətnində olandan,sonra da uşaq arabasından başlayaraq əlil arabasına qədər bütün həyatı boyu bu bağda olur və hər şeyi bu bağda öyrənir.Bu bağ sanki, həyat akademiyasıdır. Burada bitən ağaclar da payızda yarpaqlarının rəngini dəyişir…
” Sarı yarpaq gör nə gözəl
Kimə güldür kimə xəzəl”misraları uca boylu qırmızı yarpaqlı agacı payızla qışın görüşünə hazırlaşan agacla dərdləşir,sükut və kədərlə ayrılır.
Bu hekayədə məqsəd bəzi qazilərə olan münasibəti qabardaraq oxucuya çatdırmaq, hərbiçilərə diqqətsiz yanaşılması,” işçi” sözüylə polkovnik rütbəsində olan adamın eyniləşdirilməsi, qazi ilə ” əlil” sözlərinin fərqləri düzgün anlamda dərk etməyi nəzərdə tutur. Qırmızı yarpaqlı uca boylu ağacın ətrafındakı düşüncələrini –yəni agac da qırmızı yarpaqlarla bəzənib- düzənib qışın gəlişini qarşılayır. .qazi də nə qədər özünü sındırmasa da qışını gözləməsinin vacibliyini eyniləşdirir.
Digər tərəfdə insanlığın millətindən asılı olmayaraq ən yüksəkdə oldugunu—rus əsilli qonşunun qaziyə göstərdiyi qaygının, diqqətin sayəsində real şəkildə göstərilir.
Yəni qazinin bəlkə də hər hansı bir qohumu da olsaydı belə ona qonşusu kimi himayədarlıq etməzdi, bezərdi. Amma sarışının qaygısı, dostuna etimadı,ona sadiq oldugunu əks etdirir.
Hekayəyə bu başlığın verilməsi ilə bağda qeyri adiliyi ilə seçilən ağacın olması burada cərəyan edən hadisələrin qeyri- adiliyinə bir növ bənzədilərək müəllifi içəridən narahat edən məsələləri üzə çıxarmaq kimi düşünmək olar.
Elə başlanğıcda da göründüyü kimi bu fikir əsasında hadisələrin gedişi belə göstərilir: — Uca boylu qırmızı yarpaqlı ağacdan aralanıb qazi ilə olan görüş və söhbəti eyniləşdirərək əsas ideyasını çatdırmaqla daxili düşüncələrini ortaya qoyan yazar, daha yeni bir uğurlu hekayəsini oxucusuna təqdim edir….
Eynilə”Psixoloqun qəbulunda da qazi ilə psixoloq arasında müəyyən məsələlər təhlil edillir…
Zaur Ustacın bütün əbəbi yaradıcılıgı oxunaqlı olmaqla geniş oxucu kütləsini cəlb edir, düşündürür.
Lakin,qeyd etdiyim kimi onun uşaqlar üçün yazdıgı şeirlər,məqalələr,yazılar da onun bu sahədə də geniş məlumatı oldugunu aşkara çıxarır.
Ümumiyyətlə,hərtərəfli zəngin həyat təcrübəsi,savadı(bir neçə təhsil ocagının tələbəsi olması),geniş ,hərtərəfli dünyagörüşü, fərdi xüsusiyyətləri onu digər yazarlardan fərqləndirir.
Yazıçı- şair,publisist ,yaradıcı ziyalımıza yeni- yeni ugurlar və can saglıgı arzulayıram.
Nəzakət Eminqızı,AJB- nin üzvü,DAMM-nin Ekspert Şurasının sədri,
Xarıbülbül” ƏM -nin və “Yazarlar”ın əməkdaşı.
8 noyabr 2022.
