Mərkəzi Bankın İdarə Heyəti hüquqi şəxslərə və hüquqi şəxs yaratmadan sahibkarlıq fəaliyyətini həyata keçirən fiziki şəxslərə verilmiş kreditlərdən fərqli olaraq, bankların verdikləri istehlak kreditlərinə dair risklərin müəyyənləşdirilməsinin koronavirus (COVID-19) pandemiyası ilə əlaqədar müvəqqəti yumşaldılmasına dair müddəti uzatmayıb.
Bu, Mərkəzi Bankın İdarə Heyətinin “Koronavirus (COVID-19) pandemiyası ilə əlaqədar kredit təşkilatlarının müvəqqəti tənzimləmə Qaydası”na etdiyi dəyişiklikdə əksini tapıb.
Dəyişiklik bu gün – yanvarın 12-də qüvvəyə minib.
Qeyd edək ki, COVID-19 pandemiyası ilə əlaqədar bankların verdikləri istehlak kreditlərinə dair risklər 2020-ci il mayın 1-dən 2021-ci il il yanvarın 1-dək yeni qaydada müəyyənləşdirilirdi. Qərara əsasən, “Bank kapitalının və onun adekvatlığının hesablanması Qaydaları”nın 9.3.8.2-ci, 9.3.8.3-cü, 9.3.9.1-ci, 9.3.9.2-ci, 9.3.10.1-ci yarımbəndləri və 9.4-cü bəndi istehlak kreditləri üzrə risk qruplarına şamil edilmirdi.
Başqa sözlə, “Bank kapitalının və onun adekvatlığının hesablanması Qaydaları”na əsasən, bankın balans aktivləri və balansdankənar öhdəlikləri növündən, xüsusiyyətindən, habelə öhdəliyin təminatından asılı olaraq müxtəlif risk dərəcələrinə aid edilir. BNG əmsalı borcun gəlirlərə nisbəti, istehlak kreditləri üzrə borcalanın aylıq borc yükünün onun gəlirlərinə nisbəti əmsalıdır. Birgə borcalan qrupuna daxil olan fiziki şəxslər üzrə isə onların ümumi aylıq borc yükünün onların ümumi gəlirlərinə nisbətidir.
“Bank kapitalının və onun adekvatlığının hesablanması Qaydaları”na əsasən, 150 faizli (1,5 əmsallı) risk qrupuna BGN əmsalı 45 faizdən yuxarı olan, lakin 60 faiz həddini keçməyən istehlak kreditləri (təminatı qismində milli və sərbəst dönərli xarici valyutada pul vəsaitləri çıxış edən və təminatının dəyəri təmin etdiyi öhdəliyin 100 faizindən az olmayan, habelə təminatı qismində daşınmaz əmlak və avtomobil nəqliyyatı vasitələri çıxış edən və təminatının dəyəri təmin etdiyi öhdəliyin 150 faizindən az olmayan istehlak kreditləri istisna olmaqla) və verilmə anında faiz dərəcəsi əvvəlki rübdə verilmiş istehlak kreditləri üzrə sektorun orta faiz dərəcəsi və onun üçdə birinin cəmindən böyük olan istehlak kreditləri daxildir (9.3.8.2 və 9.3.8.3).
180 faizli (1,8 əmsallı) risk qrupuna BGN əmsalı 60 (altmış) faizdən yuxarı olan, lakin 70 (yetmiş) faiz həddini keçməyən istehlak kreditləri (təminatı qismində milli və sərbəst dönərli xarici valyutada pul vəsaitləri çıxış edən və təminatının dəyəri təmin etdiyi öhdəliyin 100 (yüz) faizindən az olmayan, habelə təminatı qismində daşınmaz əmlak və avtomobil nəqliyyatı vasitələri çıxış edən və təminatının dəyəri təmin etdiyi öhdəliyin 150 (yüz əlli) faizindən az olmayan istehlak kreditləri istisna olmaqla) və verilmə anında faiz dərəcəsi əvvəlki rübdə verilmiş istehlak kreditləri üzrə sektorun orta faiz dərəcəsi və onun yarısının cəmindən böyük olan istehlak kreditləri daxil edilir (9.3.9.1 və 9.3.9.2).
200 faizli (2,0 əmsallı) risk qrupuna BGN əmsalı 70 (yetmiş) faizdən yuxarı olan istehlak kreditləri (təminatı qismində milli və sərbəst dönərli xarici valyutada pul vəsaitləri çıxış edən və təminatının dəyəri təmin etdiyi öhdəliyin 100 (yüz) faizindən az olmayan, habelə təminatı qismində daşınmaz əmlak və avtomobil nəqliyyatı vasitələri çıxış edən və təminatının dəyəri təmin etdiyi öhdəliyin 150 (yüz əlli) faizindən az olmayan istehlak kreditləri istisna olmaqla) daxildir (9.3.10.1.).
Eyni zamanda “Bank kapitalının və onun adekvatlığının hesablanması Qaydaları”na əsasən, istehlak krediti bir neçə fərqli risk qrupunun şərtlərinə uyğun gəldiyi təqdirdə, kredit uyğun gəldiyi ən yüksək əmsallı risk qrupuna aid edilir. İstehlak kreditlərininin müddətindən və valyutasından asılı olaraq isə risk dərəcələri aşağıdakı qaydada artırılır:
– müddəti 3 il və ya daha çox və 5 il və ya daha az təşkil edən kreditlərin risk dərəcəsi 20 faiz bəndi artırılır;
– müddəti 5 ildən çox və 7 il və ya daha az təşkil edən kreditlərin risk dərəcəsi 40 faiz bəndi artırılır;
– xarici valyutada verilmiş istehlak kreditlərinin risk dərəcəsi 60 faiz bəndi artırılır.
Ancaq bu qaydada risk dərəcələrinin artırılması istehlak kreditlərinə şamil olunacaq.
Mərkəzi Bank Pandemiyadan zərər çəkmiş sahələrdə fəaliyyət göstərən sahibkarlıq subyektlərinin dövlət tərəfindən dəstəklənməsi tədbirlərinin davam etdirilməsi nəzərə alınmaqla, Mərkəzi Bankın (AMB) requlyativ siyasətinin iqtisadiyyatın dəstəklənməsi üzrə hökumət siyasəti ilə sinxronlaşdırılması məqsədilə, kredit təşkilatlarının tənzimləmə yükünün azaldılması və maliyyə xidmətlərinin istehlakçılarının hüquqlarının qorunması istiqamətində isə Qaydada nəzərdə tutulan müddətlərin isə 30 dekabr 2020-ci ildən 1 aprel 2021-ci il tarixinədək uzadılmasını məqsədəuyğun hesab edib.
